آشنایی با انواع مته و کاربرد آن‌ها+ معرفی انواع مته از نظر جنس مواد سازنده

یلدا نجف نیا، کابین نیوز – مته ابزاری است برای ایجاد سوراخ و حفره به ابعاد و عمق‌­های متفاوت که غالباً به وسیله دریل به چرخش در­می­‌آید. این ابزار در سایزها و اشکال متفاوتی ساخته شده است. انواع مته در صنایع مختلفی به کار گرفته می­‌شوند. همچنین مته‌­ها از متریال­‌های متفاوتی ساخته می­‌شوند که هر جنس مته برای کار بر روی سطحی مشخص استفاده می‌­شود. مته­‌ها یکی از کاربردی‌­ترین تجهیزات صنعتی هستند که انواع بسیار گوناگونی دارد و برای به کارگیری صحیح و مناسب آن­‌ها باید با انواع آن آشنا باشید. در این مقاله سعی داریم به زبان ساده انواع مته­‌های پرکاربرد را معرفی کنیم. تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

مته چیست؟

چنان­چه نیاز به سوراخ کردن اشیا و لوازم و سطح خاصی باشد، باید از ابزار تیز و برنده­ای به نام مته استفاده کنید؛ اما برای استفاده از مته، نیاز به دریل است تا بتواند با چرخش سریعی که انجام می­‌دهد، سوراخ مورد نیاز را ایجاد کند. بیشتر مته‌­ها سوراخ‌­های دایره‌­ای شکل ایجاد می‌­کنند، البته نوع خاصی از مته وجود دارد که می­تواند سوراخ­‌های غیر دایره ایجاد کند. در ادامه به معرفی دسته ­بندی‌­های مته براساس ویژگی‌­های متفاوت آن می‌­پردازیم.

انواع مته براساس جنس مواد سازنده

برای تولید مته و پوشش آن، از مواد فلزی متفاوتی استفاده می­‌شود. براساس سطحی که می‌­خواهیم روی آن سوراخ ایجاد کنیم، باید از مته‌­ای با جنس متناسب آن سطح استفاده کرد. اگر بخواهیم مته‌­ها را بر اساس جنس مواد سازنده و روکش آن طبقه ­بندی کنیم، می‌­توان به موارد زیر اشاره کرد.

مته فولادی معمولی

مته‌­های از جنس فولاد به دو دسته مته­‌های فولادی کم کربن و پر کربن تقسیم می­‌شوند. مته‌­های کم کربن از فولادی با 15% کربن ساخته شده­‌اند و قیمت ارزانی دارند. این نوع مته‌­ها برای ایجاد حفره در چوب­‌های نرم استفاده می­‌شوند؛ اما مته­‌های پر کربن از فولادی با 50% کربن ساخته شده‌اند و قیمت آن­‌ها نسبت به نوع اول، کمی بالاتر است. همچنین از این نوع مته، به دلیل مقاومت سایش خوبی که دارد، در مصارف خانگی استفاده می­‌شود.

مته فولادی تندبر(HSS)

مته فولادی تندبر یکی از کاربردی‌­ترین ابزارهای برشی است. مته‌­هایی که با این فولاد ساخته شده‌­اند، قدرت بالایی دارند و در کمترین زمان می­‌توانند سوراخی حدود پنج میلی­متر ایجاد کنند. آلیاژ این نوع مته از تنگستن، کروم و وانادیوم با درصدهای متفاوت تهیه شده است. از این نوع مته، به دلیل استحکام و دوام بالای آن، برای سوراخ کاری در فلزهای سبک، PVC و چوب استفاده می­‌شود.

مته فولادی با پوشش اکسید سیاه

مته با پوشش اکسید سیاه، بر اثر یک تغییر شیمیایی ایجاد می‌­شود. به این صورت که نمک­‌های موجود در محلول اکسید سیاه، به شکل اکسید­کننده عمل کرده و با آهنی که در فولاد وجود دارد، واکنش داده و در نهایت پوشش سیاه اکسید را ایجاد می‌­کنند. این نوع مته نسبت به مته­‌های ذکر شده، مقاومت بالاتری داشته و دچار زنگ ­زدگی نمی­‌شوند. از این مته برای چوب‌­های سخت، فولاد و PVC استفاده می‌­شود.

مته فولادی با پوشش تیتانیوم

مته‌­های فولادی با پوشش تیتانیوم، دارای اصطکاک پایینی بوده و دوام مناسبی دارند. از این رو برای سوراخ کاری فلزات، فایبرگلاس و PVC، از این نوع مته استفاده می­‌شود.

بیشتر بخوانید:

• بایدها و نبایدهای استفاده از پله برقی+ رایج‌ترین حوادث احتمالی پله برقی
• نمونه‌هایی از خرابی‌های آسانسور و ضرورت سرویس و نگهداری + تصاویر
• کلید سه گوش آسانسور؛ راه نجات مسافران هنگام گیر افتادن در آسانسور!

مته کبالت(HSS CO)

مته کبالت یک نوع مته HSS است که در آن کبالت نیز استفاده شده است. این نوع مته در برابر گرما مقاوم بوده و می­‌توان از آن برای سطوح سخت مانند استیل، آهن و فولاد آلیاژی استفاده کرد. عملکرد مته کبالت نسبت به مته­‌های تیتانیوم و فولاد تندبر، بهتر است.

مته آلومینیوم

از مته آلومینیوم جهت سوراخ کاری فلزات نرم از جمله برنج، آلومینیوم و مس استفاده می‌­شود. بهتر است در صورت امکان، در زمان کار، از دور بالای دریل استفاده شود.

مته گرانیت

به دلیل اینکه سطوح گرانیتی بسیار سخت هستند، باید از مته‌­ای هم جنس همان استفاده کرد. مته گرانیت، بهترین کارایی برای سوراخ کاری سنگ‌­های گرانیتی و دیگر انواع سنگ­‌ها را دارد. البته باید توجه داشته باشید در زمان سوراخ کاری، دریل را به حالت چکشی قرار دهید. همچنین در هنگام کار، استفاده از آب باعث افزایش طول عمر و کارکرد بهتر مته می­‌شود.

مته کونیک

مته­‌های کونیک انواع مختلفی دارند که عبارتند از: مته کونیک کبالت­ دار، مته کونیک LX، مته کونیک سیاه و سفید، مته کونیک کبالت­ دار امگا. این نوع مته مشابه مته­‌های معمولی است. با این تفاوت که نوک مته کونیک شکل تقریباً مخروطی داشته و با سطح کار درگیری بیشتری دارد، به همین دلیل گرمای بیشتری از مته­‌های معمولی تولید می­‌کند که لازم است با آب خنک شود. از مته کونیک بیشتر برای سوراخ کردن چوب و فلز استفاده می­‌شود. همچنین این مته در سوراخ کاری­‌های با سایز بزرگ کاربرد داشته و بهتر است جهت افزایش طول عمر آن، سوراخ کاری را با دور پایین دریل انجام داد.

انواع مته براساس کاربرد

علاوه ­بر نوع جنس و روکش مته، می­‌توان آن‌­ها را براساس کاربردشان نیز طبقه ­بندی نمود. در ادامه انواع مته براساس نوع استفاده و کاربردشان را بررسی می‌کنیم.

مته چوبی

مته چوب فقط برای سوراخ کردن چوب و MDF استفاده می‌شوند و بهترین کارایی در این زمینه را به لحاظ شکل ظاهری دارا هستند. به دلیل قیمت پایین این نوع مته، بسیار مقرون به صرفه­‌تر از مته­‌های آهن هستند.

مته برگی

مته برگی جهت سوراخ کاری در چوب مناسب بوده و دارای سایزهای متفاوتی است. به این صورت که نیش وسط در مرکز قرار گرفته و لبه‌­ها شروع به تراشیدن حول محور نیش می­‌کنند. هنگام استفاده از این نوع مته، باید به دریل فشار وارد کرد تا هنگام تراشیدن و سوراخ کاری، پوشال آن خارج شود. مته برگی در مقایسه با مته چوبی، قطر بیشتری در سوراخ کاری ایجاد می‌­کند.

مته گازور

مته گازور یک مته کاربردی در صنعت کمدسازی و کابینت سازی است. چرا که برای ایجاد سوراخ جای لولا کاربرد دارد. این مته عملاً محلی مخفی برای نصب لولا­ها ایجاد می­‌کند. تفاوت مته گازور با مته برگی، در این است که مته گازور برای ضخامت کم­تر استفاده می­‌شود.

مته پله‌­ای یا مخروطی

از مته­‌های پله‌­ای برای سوراخ کاری در فلزات، چوب، پلاستیک و … استفاده می‌­شود. این نوع مته به دلیل اینکه به صورت پلکانی از سایزهای مختلف، ساخته شده است، می‌­تواند سوراخ‌­های متفاوت و مناسبی را ایجاد کند و دیگر نیازی به تعویض مکرر مته با سایزهای مختلف نیست. البته نباید فراموش کرد که تیز کردن این نوع مته، کار چندان ساده‌­ای نیست.

مته خزینه

از مته خزینه برای زمانی که بخواهیم فضای سوراخ با قطر بیشتری باشد، استفاده می‌­کنیم. این مته برای ایجاد سوراخ در محل بسته شدن پیچ مصرف دارد تا محل بیرون ­زدگی پیچ با سطح کار همسطح شده و در نهایت سطح یکدستی ایجاد شود. از مته خزینه برای سوراخ کاری در صفحات MDF و در صنعت کابینت سازی استفاده می‌­شود.

مته مرغک

فرم خاص این مته به جهت سوراخ کاری در پیشانی قطعه کار و یا پیش مته است. مته مرغک به شکل استوانه بوده که دو سر آن برای سوراخ کاری و براده­ برداری در زاویه 60 درجه استفاده می‌­شود. زمانی که بخواهیم سوراخ بزرگ ایجاد کنیم، می­‌توان ابتدا با مته مرغک یک سوراخ مخروطی شکل ایجاد کرد تا از لغزش مته بزرگ جلوگیری شود.

مته الماسه

مته الماسه از جنس فولاد کار باید بوده که دارای دوام و سختی بسیار بالایی است و برای ایجاد حفره بر روی سطوح سخت مانند بتن، فلز و سرامیک مورد استفاده قرار می­‌گیرد. این نوع مته به صورت مارپیچ است اما در قسمت نوک آن، یک یا دو سری الماسه هشت شکل قرار دارد که به مته دو الماسه و چهار الماسه شناخته می‌­شوند. هرچه جنس متریالی که در نوک مته الماسه به کار رفته، بهتر باشد، طول عمر و دوام آن بیشتر بوده که در نتیجه کیفیت سوراخی که ایجاد می‌­کند نیز بهتر خواهد بود.

مته­‌های الماسه براساس شکل نوک آن‌­ها، به دو دسته مته 4 شیار و مته 5 شیار تقسیم می­‌شوند که در ادامه توضیح داده شده‌­اند.

مته الماسه 4 شیار

در قسمت نوک مته 4 شیار، 4 شیار وجود دارد که دو به دو هم شکل و هم اندازه هستند. این نوع مته جهت دریل بتن کن مورد استفاده قرار می‌­گیرد. حداکثر قطر سوراخ کاری با این نوع مته، تا قطر 30 میلی­متر بوده و طول آن­‌ها معمولاً سایزهای 110، 160، 260 و 460 میلی­متر هستند.

مته الماسه 5 شیار

مته الماسه 5 شیار نیز مانند مته 4 شیار برای استفاده در دریل­‌های بتن کن است اما با این تفاوت که در قسمت نوک مته، 5 شیار وجود دارد. همچنین این مته، نسبت به مته 4 شیار، توانایی سوراخ کاری با قطر بیشتری را داشته و از نظر قدرت و بزرگی، دارای سر الماسه قوی‌­تر و بزرگ‌­تری است.

مته آهن

مته آهن همان­طور که ار نامش پیداست، برای سوراخ کردن آهن، چدن و استیل نگیر استفاده می‌­شود. برای سوراخ کردن چوب نیز می­‌توان از این نوع مته استفاده کرد. مته آهن در دو نوع کوتاه و بلند موجود است.

مته آهن کوتاه

کاربرد اصلی مته آهن کوتاه، سوراخ کردن ورق‌­های فلزی با ضخامت کم است. کوتاه بودن ابعاد این مته، احتمال شکسته شدن آن در هنگام سوراخ کاری را کاهش می­‌دهد.

مته آهن بلند

برخلاف مته آهن کوتاه، از مته آهن بلند برای سوراخ کردن فلزات با عمق زیاد و یا قوطی استفاده می‌­شود. به علت بلند بودن و احتمال شکستن این مته در حین کار، پیشنهاد می­‌شود از دور پایین دریل استفاده شود.

نتیجه ­گیری 

امروزه دریل و مته­‌های آن، یکی از پرکاربردترین ابزارها در محیط خانگی یا صنعتی هستند. کارهای ظریفی مانند مونتاژ یک دکور تا طراحی­‌های بزرگ در ساختمان، نیازمند دستگاه دریل و البته انواع مته است. برای آن که بتوان سوراخ­‌هایی مناسب ایجاد کرد، لازم است در کاربری­‌های متفاوت، از نوع مته و سایز مناسب آن استفاده نمود. البته فراموش نکنیم که به دلیل خطرات موجود در حین استفاده از دریل و مته، حتماً نکات ایمنی را رعایت کرده و از دستکش و عینک ایمنی استفاده کنیم.