آسانسور وسیله‌ای دائمی در ساختمان است که معمولاً با سیستم محرکه کششی-اصطکاکی، رانش مثبت یا هیدرولیکی عمل می‌کند و بین طبقات مختلف ساختمان خدمت رسانی می‌کند.
آسانسور چیست؟ انواع آسانسور از نظر کاربری و مکانیزم رانش
بهار آزادی، کابین نیوز – امروزه تغییرات زیادی در زمینه‌هایی مانند صنعت، کامپیوتر و همچنین نرم افزار رخ داده است. به همین علت پیشرفت قابل توجهی در تمام بخش‌های مختلف رخ داده است. با فشار دادن سوئیچ یا دکمه، یک جعبه فلزی را فراخوانی می‌کنید که شما را با خیال راحت از طبقه‌ای به طبقه دیگر منتقل کند. در واقع برای ساختمانی که بیش از چهار الی پنج طبقه ارتفاع دارد، نصب آسانسور الزامی است. این وسیله برای اکثر مردم سهولت و همچنین راحتی را فراهم می‌کند و همچنین زندگی را برای معلولین جسمی و سالمندان آسان‌تر می‌کند. کابین نیوز در این مقاله درباره مفهوم آسانسور، نحوه کار و انواع آن بحث می‌کند.
تاریخچه آسانسور در جهان
با نگاهی به سیر تحولی آسانسورها در طول تاریخ، بهتر متوجه خواهید شد که آسانسور چیست؟ منابع بسیار زیادی درباره تاریخچه آسانسور و اولین پیدایش این وسیله در جهان اشاره کرده‌اند؛ اما اولین گزارش ثبت شده درباره نخستین آسانسور در آثار معمار رومی ویترویوس مشاهده شده است. بر اساس این گزارش، احتمالاً اولین آسانسور توسط ارشمیدس (حدود 287 قبل از میلاد – حدود 212 قبل از میلاد) در 236 قبل از میلاد ساخته شده است.
در منابع بعدی از آسانسورها به عنوان نوعی وسیله حمل و نقل عمومی یاد می‌شود که توسط مردم و حیوانات بر روی طناب‌های کنفی حرکت می‌کند. ساختمان کولوسئوم رومی که در سال 80 پس از میلاد تکمیل شد، تقریباً 25 آسانسور داشت و کاربرد آن بالا بردن حیوانات تا بالاترین طبقه ساختمان بود. در قرن هفدهم نمونه‌های اولیه آسانسورها در ساختمان‌های کاخ انگلستان و فرانسه نصب شد. لویی پانزدهم فرانسه در سال 1743 برای یکی از معشوقه‌هایش در قلعه ورسای به اصطلاح “صندلی پرنده” ساخته بود.
آسانسورهای باستانی و قرون وسطایی از سیستم های محرک با ساختاری شبیه بالابرها و بادگیرها استفاده می‌کردند. اختراع سیستمی بر اساس درایو شاید مهمترین قدم در فناوری آسانسور از زمان‌های قدیم بوده که منجر به ساخت آسانسورهای مسافربری مدرن شد. اولین آسانسور درایو دار توسط ایوان کولیبین ساخته شد و در سال 1793 در کاخ زمستانی نصب شد، البته ایده اولیه این نوع آسانسور مربوط به لئوناردو داوینچی است.
توسعه آسانسورها
با توسعه و پیشرفت بسیاری از کشورها از نظر تمدن، شرایط اقتصادی، فنی و علمی کشورها، سیستم‌های حمل و نقل عمومی اعم از آسانسورها نیز پیشرفت چشمگیری داشته‌اند. این توسعه با همکاری فنی بین کشورها و بهره مندی از توانمندی‌های علمی و مهندسی فراهم شده است. دانشمند و ریاضیدان برجسته، آتوود پایه‌گذار علمی و طراح آسانسورهای امروزی، بوده است. سازه ماشین آتوود شامل دو وزنه است که توسط یک نخ به یکدیگر متصل شده‌اند و وزنه‌ها به صورت نوسانی بالا و پایین حرکت می‌کنند.
آسانسور به عنوان یک وسیله الکترومکانیکی، در اوایل اختراع خود به شکل فعلی، بیشتر از قطعات و لوازم مکانیکی و الکتریکی تشکیل شده بود، اما با پیشرفت علوم در زمینه الکترونیک و ورود علوم هوش مصنوعی به صنعت، این وسیله نیز تکامل یافت و به عنوان یک وسیله کاملاً کاربردی با دسترسی گسترده در جوامع شهری شناخته شد. به طوری که امروزه تقریبا کمتر ساختمان مرتفعی را می‌بینیم که فاقد آسانسور باشد.
تاریخچه آسانسور در ایران
آسانسورها که امروزه به جزئی جدا ناپذیر و معمولی در زندگی‌های مدرن امروزی تبدیل شده‌اند نقش بسیار مهمی در جابجایی افراد دارند. این وسیله حمل و نقل عمودی برای جابه‌جایی افراد و بار در ساختمان‌های بلند استفاده می‌شود. اولین آسانسورهای ایران در دوران قاجاریه و به دستور ناصرالدین شاه وارد شدند.
این آسانسورها برای کاخ گلستان و مریض‌خانه سنت توماس نصب شدند. اما اولین آسانسورهای مدرن و الکتریکی در ایران در دوران پهلوی اول و با کمک کارشناسان خارجی و متخصصان ایرانی راه‌اندازی شدند. این آسانسورها در ساختمان‌های میدان سپه و باشگاه افسران ستاد ارتش و کتابخانه ملی دیده می‌شوند.
با رشد صنعت آپارتمان‌سازی در ایران، آسانسورها نیز پیشرفت کردند و امکانات جدیدی مانند شستی طبقه، باز شدن خودکار درب و سامانه امنیتی به آنها اضافه شدند. امروزه آسانسورهای ایران از تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای برخوردارند و در بسیاری از ساختمان‌های عمومی و خصوصی استفاده می‌شوند.
آسانسور چیست؟
آسانسور وسیله‌ای دائمی در ساختمان است که معمولاً با سیستم محرکه کششی-اصطکاکی، رانش مثبت یا هیدرولیکی عمل می‌کند و بین طبقات مختلف ساختمان خدمت رسانی کرده و دارای کابینی است که برای انتقال افراد(مسافری) یا افراد و بار(باری-مسافری) طراحی شده و توسط طناب‌های فولادی، زنجیرها یا جک‌هایی معلق بوده و بین ریل‌های راهنما با حداکثر انحراف °15 از راستای قائم حرکت می‌کند. در واقع آسانسورها تجهیزات حمل و نقل عمودی هستند.
می‌توان گفت طرح اولیه این وسیله را آتوود، دانشمند و ریاضیدان انگلیسی ارائه کرد. ماشین آتوود عبارت است از دو وزنه که با یک نخ به یکدیگر متصل می‌شدند و روی یک یا دو قرقره بالا و پایین می‌رفتند.
انواع آسانسور از نظر مکانیزم رانش
- آسانسورهای برقی
- آسانسورهای کششی اصطکاکی
- آسانسورهای وینچی
- آسانسورهای زنجیری
- آسانسورهای هیدرولیکی
- آسانسورهای دنده شانه‌ای
- آسانسورهای پیچی
- آسانسورهای ضربدری(قیچی)
- آسانسورهای پنوماتیکی
- آسانسورهای اسپیرال
- آسانسورهای زنجیر صلب
- آسانسورهای با موتور القایی خطی
آسانسور کششی-اصطکاکی
آسانسوری که طناب‌های فولادی کشنده آن، به واسطه اصطکاک درون شیارهای فلکه سیستم محرکه به حرکت در می‌آیند.
آسانسور با رانش مثبت
آسانسوری که مستقیماً(به طریقی غیر از اصطکاک) به وسیله استوانه جمع کننده طناب و طناب‌های فولادی یا چرخ زنجیرها و زنجیرها به حرکت درمی‌آید.
آسانسور هیدرولیکی
در آسانسور هیدرولیکی توان بالابری از طریق الکتروپمپی تأمین می‌شود که سیال هیدرولیک را به جک منتقل می‌کند. اتصال جک به کابین می‌تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم صورت گیرد(ممکن است از چندین موتور، پمپ و یا جک استفاده شود).
آسانسور هیدرولیکی با عملکرد مستقیم
در این نوع، پیستون یا سیلندر مستقیماً به کابین یا یوک آن متصل می‌شود.
آسانسور هیدرولیکی با عملکرد غیر مستقیم
در این نوع آسانسور، پیستون یا سیلندر با وسیله‌های آویز(طناب‌های فولادی، زنجیرها) به کابین یا یوک آن متصل می‌شود.
آسانسور پنوماتیک
این آسانسور را می‌توان با یک سیلندر خارجی طراحی کرد و سیلندر یک سیلندر خود نگهدار کریستالی است. این سیلندر شامل بخش‌های مدولار است که بدون زحمت به صورت یک به یک قرار می‌گیرند. قسمت بالای این لوله با مواد فولادی طراحی شده است که بسته شدن هوا را توسط دریچه‌های مکش و همچنین ورودی‌ها تضمین می‌کند. یک کابین در داخل سیلندر حرکت می‌کند و واحد سر در سطح سیلندر بالایی شامل سوپاپ‌ها، کنترل کننده‌ها و توربین‌هایی برای کنترل حرکات این وسیله است.
آسانسورهای پنوماتیکی در مقایسه با آسانسورهای سنتی ساختار و کارکرد بسیار ساده‌ای دارند و نگهداری آنها نیز بسیار ساده است. از مزایای اصلی استفاده از این آسانسورها می‌توان به طراحی مستحکم و روان، سرعت و انعطاف پذیری، صرفه جویی در مصرف انرژی و ایمنی بالا اشاره کرد.
آسانسور وینچی
این نوع آسانسور توسط یک طناب یا زنجیر فولادی آویزان شده است. روش اعمال نیرو محرکه اصلی به آسانسور وینچی، چیزی به جز نیروی کششی است. این نوع آسانسورها فاقد قاب وزنه هستند.
“پنوماتیکی”
“وینچی”
“دنده شانه‌ای”
“پیچی”
“ضربدری یا قیچی”
“اسپیرال”
“زنجیر صلب”
“موتور القایی خطی”
انواع آسانسور از نظر کاربری
- آسانسورهای مسافربر
- آسانسورهای باربر مسافربر
- آسانسورهای خدماتی
- آسانسورهای قابل دسترسی فقط باربر
- آسانسورهای بیماربر
- آسانسورهای خودروبر
- آسانسورهای شیب رو
- آسانسورهای خانگی
- بالابرهای ویژه افراد دارای ناتوانی جسمی
- بالابرهای شیب رو ویژه افراد دارای ناتوانی جسمی
- آسانسورهای زنجیره‌ای با حرکت دائم
- آسانسورهای کارگاهی
- آسانسور مخصوص جرثقیل
- آسانسورهای مخصوص توربین بادی
- آسانسورهای معدن
- آسانسورهای کشتی
- آسانسورهای تئاتری
“مسافربر”
“مسافربر باربر”
“خدماتی”
“قابل دسترسی فقط باربر”
“خودروبر”
“شیب رو”
“خانگی”
“ویژه افراد دارای ناتوانی جسمی”
“کارگاهی”
“تئاتر”
اجزاء اصلی آسانسور کششی اصطکاکی
- سیستم محرکه: شامل دو نوع موتور گیربکس و گیرلس
- تابلو فرمان
- جعبه رویزیون
- ریل راهنما
- طناب فولادی یا سیم بکسل
- کابین
- وزنه تعادل
- درب طبقه: دارای دو نوع لولایی و اتوماتیک
- درب کابین
- ضربه گیر
- گاورنر
- ترمز ایمنی(پاراشوت)
- کابل تراول
- شاسی کابین و طبقات
- فلکه هرزگرد
اجزاء اصلی آسانسور هیدرولیکی
- پاوریونیت
- شیرهای برقی
- جک
- رپچر ولو
- شیلنگ هیدرولیک یا لوله
- روغن هیدورلیک
- کارسلینگ و کابین
- پمپ دستی
- درب طبقه: دارای دو نوع لولایی و اتوماتیک
- درب کابین
- ضربه گیر
- تابلو فرمان
- جعبه رویزیون
- ریل راهنما
- طناب فولادی یا سیم بکسل(در نوع غیر مستقیم)
- ترمز ایمنی(در نوع غیر مستقیم)
- کابل تراول
- شاسی کابین و طبقات
- فلکه هرزگرد
تجهیزات و قطعات آسانسور
مجموعه‌ای از قطعات ریز و درشت الکتریکال و مکانیکال، آسانسور را تشکیل می‌دهند که هر کدام وظایف و مشخصات مخصوص به خود را دارند. برخی از مهمترین قطعات این وسیله شامل موارد زیر هستند که در ادامه هر کدام را به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم.
- کابین
- ریل
- موتور
- گاورنر
- تابلو فرمان
- پاراشوت
کابین آسانسور
همان محفظه‌ای است که مسافران و بار درون آن قرار می‌گیرند و در چاه بالا و پایین می‌روند. کابین آسانسور معمولا از جنس فلز، شیشه، چوب و یا ترکیبی از این مواد ساخته می‌شود و طراحی داخلی متنوعی دارد.
ریل آسانسور
همان آهن‌هایی هستند که در دیواره‌های چاه آسانسور نصب می‌شوند و کابین را راهنمایی می‌کنند. ریل‌ها از جنس فولاد ضد زنگ یا فولاد کربنی ساخته می‌شوند و با براکت‌هایی به دیوار محکم متصل می‌شوند.
موتور آسانسور
همان دستگاه الکتریکی است که نیروی لازم برای حرکت کابین را تولید می‌کند. موتور آسانسور معمولا در موتورخانه نصب می‌شود و با کمک کابل‌های کشش و چرخ‌دنده‌ها، کابین را در چاه حرکت می‌دهد.
گاورنر آسانسور
همان دستگاه ایمنی است که سرعت کابین آسانسور را کنترل می‌کند. گاورنر از یک چرخ، یک سیم بکسل، یک سوئیچ و یک پاراشوت تشکیل شده است. اگر سرعت کابین از حد مجاز بیشتر شود، گاورنر سیم بکسل را متوقف می‌کند و پاراشوت را فعال می‌کند تا کابین را به ریل‌ها محکم کند.
تابلو فرمان آسانسور
این قطعه مغز و روح آسانسور است که تمامی عملیات آن را کنترل می‌کند. تابلو فرمان معمولا در موتورخانه نصب می‌شود و با کمک تراول کابل به کابین و با کمک سیم‌های الکتریکی به طبقات متصل می‌شود. وظیفه اصلی این قطعه، پذیرش درخواست مسافران و تعیین جهت و سرعت حرکت کابین است.
سخن پایانی
رشد روزافزون ساختمان‌های بلند مرتبه نقش مهمی در افزایش آسانسورها دارد. این وسیه کاربردی باعث سهولت رفت و آمد افراد، صرفه جویی در زمان و انرژی افراد شده است. علاوه بر آن انواع جدید این وسیله نیز مزایای زیادی را برای افراد به همراه دارند. این مقاله به صورت مفصل به آسانسور، انواع، کاربردها و ویژگی‌های آن اشاره کردیم. امیدواریم به خوبی با این وسیله حمل و نقل اساسی آشنا شده باشید.
مطالب مرتبط
مطالب اخیر
