درجه حفاظت تجهیزات الکتریکی (Ingress Protection)

معرفی و بررسی کامل و دقیق تعاریف، مفاهیم و جداول مربوط به درجه حفاظت تجهیزات الکتریکی بر اساس قوانین و استانداردها

یونس نجف‌نیا، کارشناس مهندسی برق قدرت و کارشناس استاندارد – تجهیزات الکتریکی یا الکترونیکی تحت‌تأثیر ورود رطوبت یا گردوغبار دچار آسیب و خرابی می‌شوند. همچنین در صورت محافظت‌نکردن از قطعات برق‌دار، خطرات احتمالی در اثر تماس با آن‌ها، استفاده‌کننده یا اپراتور دستگاه را تهدید می‌کند و سبب آسیب به دستگاه می‌شود. به همین علت توجه به درجه حفاظت تجهیزات الکتریکی (Ingress Protection) موضوع بسیار مهمی است.

استاندارد «IEC 60529» به‌منظور ارزیابی و درجه‌بندی مقاومت دستگاه‌های الکتریکی و الکترونیکی در برابر نفوذ اجسام جامد خارجی و مایعات تدوین شده است. همچنین میزان سطح دسترسی افراد به قطعات بالقوه خطرناک داخل محفظه دستگاه را درجه‌بندی می‌کند.

در این استاندارد، کدهای «IP (Ingress Protection)» برای رتبه‌بندی درجه‌های حفاظت تجهیزات الکتریکی با ولتاژ نامی حداکثر 72/5 کیلوولت تعریف شده است.

کد «IP» از دو عدد تشکیل شده است که در مقابل کلمه «IP» قرار می‌گیرند: عدد اول به محافظت در برابر اجسام جامد اشاره دارد و در مقیاسی از «0» (بدون حفاظت) تا «6» (بدون ورود گردوغبار) درجه‌بندی می‌شود؛ عدد دوم حفاظت محفظه دستگاه در برابر مایعات را ارزیابی می‌کند و مطابق آخرین ویرایش این استاندارد (IEC 60529:1989/AMD2:2013) در مقیاسی از «0» (بدون حفاظت) تا «9» (آب داغ با فشار بالا از زوایای مختلف) درجه‌بندی می‌شود.

حرف اضافه (مقاومت در برابر اثر مکانیکی) عدد دوم (محافظت از مایعات) عدد اول (محافظت از اجسام جامد) نشانه مقاومت
یک حرف لاتین یک عدد بین 0 تا 9

یا حرف x

یک عدد بین 0 تا 6

یا حرف x

IP
اختیاری اجباری اجباری اجباری
اعداد شرح مختصر تعریف IEC
رقم اول ایمنی تماس و ایمنی جسم خارجی
0 بدون حفاظت دستگاه هیچ‌گونه حفاظتی در برابر گردوغبار ندارد
1 حفاظت‌شده در برابر ورود اجسام جامد با قطر بزرگ‌تر از 50 میلی متر حفاظت در برابر دسترسی غیرمجاز سطوح بزرگ بدن
2 حفاظت‌شده در برابر ورود اجسام جامد با قطر بزرگ‌تر از 12 میلی متر حفاظت در برابر انگشت یا اجسام با قطر متوسط
3 حفاظت‌شده در برابر ورود اجسام جامد با قطر بزرگ‌تر از mm 5/2 حفاظت در برابر ابزار و اجسام با قطر کم
4 حفاظت‌شده در برابر ورود اجسام جامد با قطر بزرگ‌تر از mm 1 حفاظت در برابر ورود سیم
5 حفاظت‌شده در برابر گردوغبار از ورود کامل گردوغبار جلوگیری نمی‌شود

اما گردوغبار به‌راحتی وارد بدنه نمی‌شود

6 حفاظت‌شده در برابر ورود ریزگرد هیچ گردوغباری به بدنه وارد نمی‌شود
رقم دوم ایمنی آب
0 بدون حفاظت دستگاه هیچ‌گونه حفاظتی در برابر آب ندارد
1 محافظت در برابر چکه‌های عمودی آب

(معادل یک میلی‌متر بارندگی در دقیقه)

اگر قطرات آب به‌صورت عمودی روی بدنه ریخته شود تأثیر مخربی بر دستگاه ندارد
2 محافظت در برابر چکه‌های آب با حداکثر زاویه 15(معادل 3 میلی‌متر بارندگی در دقیقه) اگر قطرات آب حداکثر با زاویه 15 درجه نسبت به خط عمود از هر جهت روی بدنه ریخته شود تأثیر مخربی بر دستگاه ندارد
3 محافظت در برابر پاشیده‌شدن آب با حداکثر زاویه 60(0/07 لیتر در دقیقه در هر روزنه) اگر آب حداکثر با زاویه 60 درجه نسبت به خط عمود از هر جهت روی بدنه پاشیده شود تأثیر مخربی بر دستگاه ندارد
4 محافظت در برابر بارش آب از هر جهت و هر زاویه اگر از هر جهتی روی بدنه آب پاشیده شود

نباید تأثیر مخربی بر دستگاه داشته باشد

5 محافظت در برابر پاشیده‌شدن آب با فشار از هر جهت

حجم آب: 12/5 لیتر در دقیقه

فشار: 30 کیلوپاسکال در فاصله 3 متر

اگر آب با فشار از هر جهت بر بدنه ریخته شود نباید تأثیر مخربی بر دستگاه داشته باشد
6 محافظت در برابر پاشیده‌شدن آب

با فشار زیاد از هرجهت

حجم آب: 100 لیتر در دقیقه

فشار: 100 کیلو پاسکال در فاصله 3 متر

اگر آب با فشار خیلی زیاد از هر جهت به بدنه پاشیده شود،

نباید تأثیر مخربی بر دستگاه داشته باشد

7 محافظت در برابر غوطه‌ورشدن موقت دستگاه در آب(1000 میلی‌متر زیر سطح آب) دستگاه می‌تواند بدون تأثیر مخربی به‌مدت محدودی (30 دقیقه) در آب در عمق کمتر از یک متر غوطه‌ور باشد
8 محافظت در برابر استفاده دائمی در آب

(عمق استفاده مجاز توسط سازنده مشخص

می‌شود، به‌طور کلی تا 3 متر)

از دستگاه می‌توان به‌صورت دائمی زیر آب استفاده کرد بدون اینکه هیچ تأثیر مخربی بر عملکرد آن داشته باشد
9K محافظت در برابر استفاده در آب با فشار و دمای بالا

فشار: 8 تا 10 مگاپاسکال

دمای آب: 80 درجه

دستگاه در برابر جت بخار محافظت شده است

شاید در برخی موارد مشاهده کنید که بعضی از ابزارهای برقی دارای«IP Code» ناقص هستند. برای مثال به‌جای اعداد، x گذاشته و نوشته شده است: «IPx5». این بدان معناست که آزمایش‌های مربوط به هر کدام هنوز انجام نشده است و نظر قطعی برای درجه حفاظت آن‌ها وجود ندارد.

یک استثنا در کدگذاری «IP» وجود حرف لاتین «k» بعد از عدد «9» در رقم دوم است. این مورد از استاندارد آلمانی «DIN 40050-9» به استاندارد «IEC 60529» اضافه شده است و برای دستگاه‌هایی که در معرض پاشیده‌شدن آب با فشار خیلی زیاد و دمای بالا مثلاً 80 درجه سلسیوس هستند، کاربرد دارد. برای مثال این «IP» در وسایل نقلیه جاده‌ای یا میکسر سیمان یا کامیون زباله استفاده می‌شود.

شکل 1

در برخی دستگاه‌ها با کاربردهای ویژه، برخی حروف لاتین که اختیاری هستند، بعد از دو رقم اصلی درجه حفاظت به‌کار می‌روند. به‌ترتیب از چپ به راست، نخستین مورد بعد از اعداد، حرف اضافه و بعدی حرف مکمل است.

حرف اضافه مربوط به دسترسی به بخش‌های خطرناک مانند بخش‌های برق‌دار است که در شرایط زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:

  • اگر حفاظت واقعی مورد نیاز درباره تماس با بخش‌های خطرناک، بیشتر از مقداری باشد که با رقم اول حفاظتی مشخص شده باشد؛
  • اگر فقط حفاظت در برابر تماس با بخش‌های برق‌دار مد نظر باشد که با یکی از چهار حرف مربوط مشخص می‌شود و در این حالت به‌جای رقم اول حفاظتی حرف «x» قرار می‌گیرد.

جدول زیر حروف اضافه چهار‌گانه یاد‌شده و شرایط‌ آن‌ها را مشخص می‌کند.

لازم است گوی کروی تست با قطر 50 میلی‌متر، فاصله مناسب با بخش‌های خطرناک را داشته باشد حفاظت در مقابل دسترسی پشت دست A
لازم است انگشت تست با ضخامت 12 میلی‌متر و طول 80 میلی‌متر

فاصله مناسب با بخش‌های خطرناک را داشته باشد

حفاظت در مقابل دسترسی انگشت B
لازم است میله تست با ضخامت 2/5 میلی‌متر و طول 100 میلی‌متر فاصله مناسب با بخش‌های خطرناک را داشته باشد حفاظت در مقابل دسترسی با یک ابزار (مانند پیچ‌گوشتی) C
لازم است میله تست با ضخامت یک میلی‌متر و طول 100 میلی‌متر

فاصله مناسب با بخش‌های خطرناک را داشته باشد

حفاظت در مقابل دسترسی با سیم D
  • حرف تکمیلی:

در صورتی که قرار باشد شرایط خاصی را با کد‌های حفاظتی مشخص کنیم که با دو رقم اول قابل تعریف نباشد، از حرف‌های تکمیلی استفاده می‌شود که مطابق جدول زیر است:

تجهیزات فشار قوی H
تست‌شده برای آثار مخرب به‌دلیل ورود آب وقتی بخش‌های گردنده یک تجهیز در حال حرکت هستند (مثلاً روتور ماشین‌های الکتریکی) M
تست‌شده برای آثار مخرب به‌دلیل ورود آب وقتی بخش‌های گردنده یک تجهیز در حال سکون هستند (مثلاً روتور ماشین‌های الکتریکی) S
مناسب برای استفاده تحت شرایط خاص آب‌وهوایی که با اضافه‌شدن امکانات حفاظتی اضافی به‌وجود می‌آید W

به‌طور کلی در انتخاب و خرید دستگاه‌های الکتریکی و الکترونیکی، شرایط محیط قرارگیری و آب‌وهوای محل استفاده از این وسایل است که تعیین می‌کند حداقل چه «IP» یا درجه حفاظتی برای دستگاه برقی شما نیاز است تا بعد دچار مشکل نشوید.

شکل 2

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.

بنر کیوان فراز
بنر نیکان
بنر اوج فراز
moradi trade
بنر mgm hydraulic
بنر تکساز آسانبر سمامی
بنر بازرگانی آراس
لیفتراک آرکا جم
مطالب اخیر
گروه صنعتی فاخر
    0
    آماده پرداخت
    محصولی انتخاب نکرده‌اید