سرویس و نگهداری، آزمون و تست آسانسور (قسمت اول)

امیر خرمی، کارشناس ارشد برق – الکترونیک – آسانسور وسیله‌ای مکانیزه است که در چارچوب مشخصی به نام چاه حرکت می‌کند و وظیفه جابه جایی عمودی کاربران را بر عهده دارد. آسانسور مجموعه‌ای را تشکیل می‌دهد که با جان کاربران در ارتباط است، بنابراین باید ایمن، قابل اعتماد و کارا باشد که دسترسی به این موارد مستلزم بررسی مراحل سه‌ گانه‌ای است که در ادامه بررسی می‌کنیم.

نـگهداری صحیح آسانسور

مرحله اول: مرحله قبل از ساخت یا مرحله طراحی، مشاوره و ساخت سازه ساختمان و چاله آسانسور

مرحله دوم: طراحی، ساخت و مونتاژ مکانیکی و الکتریکی آسانسور

مرحله سوم: سرویس و نگهداری و پشتیبانی آسانسور

بدیهی است از هیچ وسیله مکانیزه نمی‌توان انتظار داشت که توقعات کاربر را بدون نگهداری و سرویس منظم برآورده کند، چه برسد به آسانسور که وسیله‌ای کاملاً پیچیده و با ظرافت‌های خاص خود است.

اکثر آسانسورهایی که بعد از سال ۱۳۷۷ در تهران و شهرهای بزرگ نصب شده‌اند، شامل بازرسی کنترل ایمن می‌گردند؛ ولی قبل از این تاریخ اکثراً حتی تأییدیه بازرسی نیز ندارند که عمر برخی از آن‌ها به بالای ۲۵ سال می‌رسد و عملاً دارای عملکرد مناسب و ایمن نیستند.

کیفیت پایین و قطعات مورداستفاده در آسانسورها که بسیاری از آنها فاقد کیفیت مطلوب و تأییدیه‌های لازمند، اهمیت سرویس و بازرسی ادواری را دو چندان می‌کند.

انواع فعالیت‌های سرویس و نگهداری

۱-بازرسی: بازرسی از آسانسور در مقطع زمانی برنامه ریزی شده صورت می‌پذیرد تا معلوم شود که آیا آسانسور به سرویس نیاز دارد یا به تعمیرات پیشگیرانه (بازرسی ممکن است به صورت چشمی یا از طریق اندازه گیری بعضی از ویژگی‌های فیزیکی دستگاه‌ها باشد).

۲-سرویس: در صورتی که هنگام بازرسی نیاز به سرویس احساس شود، سرویس دهی برای قسمت‌های متحرک و ثابت اعم از الکتریکی و مکانیکی به طور مجزا صورت می‌پذیرد، همچنین هر آسانسور مطابق «چک لیست سرویس و نگهداری آسانسور» ماهیانه باید حداقل یکبار سرویس شود.

۳-تعمیرات پیشگیرانه: این تعمیرات زمانی صورت می‌گیرد که هنوز امکانات وسایل نصب شده، کار می‌کند و دچار خرابی نشده است و هدف از آن این است که خرابی سیستم به تعویق بیفتد و فاصله بین خرابی‌ها بیشتر شود و یا جلوی خرابی‌های احتمالی گرفته شود.

۴-تعمیرات خرابی: این تعمیرات مربوط به مواردی است که دستگاه از کار افتاده است و نمی‌تواند به وظایف پیش بینی شده عمل کند که با انجام تعمیرات لازم، آسانسور مجدداً راه اندازی شده و از آن بهره برداری می‌شود.

در عملیات بازرسی جامع آسانسور موارد زیر بررسی می‌گردد:

الف- عملکرد قفل‌ها و درب‌های کابین و متعلقات

ب- سیستم تعلیق کابین و مکانیزم تعادل

ج- سیستم‌های کنترلی، ایمنی، الکتریکی

د- عملکرد سیستم محرکه آسانسور(موتور گیربکس)

ه- عملکرد ترمز ایمنی، گاورنر و پاراشوت‌ها

و- عملکرد سیستم ضربه گیرها

بیشتر بخوانید:

سرویس و نگهداری آسانسور؛ ضرورتی که دیده نمی‌شود

روان‌کاری آسانسورها

روان‌کاری مناسب یکی از مهم‌ترین قسمت‌های هر برنامه سرویس و نگهداری است که سه عامل مهم در آن باید رعایت شود:

۱. استفاده از روانکار یا روغن مناسب؛

۲. استفاده صحیح از روانکار به مقدار مناسب؛

۳. چک کردن و کنترل کردن در بازه‌های زمانی تعیین شده.

روانکاری آسانسورها شامل روانکاری ریل‌ها، فنر و لولاهای درب‌های طبقات لولایی، ضربه‌گیرهای هیدرولیکی، کفشک‌های لغزشی کابین و وزنه تعادل، یاتاقان‌های فلکه گیربکس و… می‌شود.

۳-۱- مواردی که نباید روانکاری شوند

– سیم بکسل گاورنر: استاندارد، روانکاری سیم‌های گاورنر را ممنوع کرده است، چرا که روانکاری سنگین و چسبناک برروی سطح خارجی سیم بکسل بیش از این که سودمند باشد مضر است. روانکار سیم بکسل‌ها باید گرانروی ۳۴ تا ۳۸ مقیاس S&U در دمای ۲۱۰ درجه فارنهایت را برآورده سازد.

-کفشک‌های غلتکی: برای این بخش نباید از روانکار استفاده کرد، زیرا ممکن است با عملکرد ایمنی دستگاه تداخل پیدا کند.

– میکرو سوئیچ‌های حد: چون ممکن است کنتاکت این وسایل به وسیله گریس یا روغن بی کیفیت ارتباط برقرار کرده و عمل کنند.

-کنتاکت‌ها: روغن کاری یا گریس کاری کلیه کنتاکت ها مثل کنتاکت درب‌ها، کنتاکت مدارهای ایمنی برقی و مکانیکی، گاورنر و قفل درب‌ها به هیچ وجه صورت نگیرد.

-غلتک‌های درب اتوماتیک: از روغنکاری غلتک‌های درب اتوماتیک بر روی ریل جداً خودداری کنید، چون باعث لیزخوردن و عدم دوراندازی می‌شود.

دیسک ترمز موتور: روغن کاری دیسک ترمز موتور به هیچ عنوان انجام نشود، چون باعث سرخوردگی کابین می‌گردد.

آزمون‌ها و تست‌ها

آزمون‌های آسانسور مجموعه فعالیت‌هایی است که قبل از بهره برداری عادی از آسانسورها انجام می‌شود و به ۵ مرحله اصلی تقسیم می‌شود:

۱.بازدید چاهک آسانسور

۲.بازرسی از درب طبقات

۳.بازرسی آسانسور

۴.بازرسی موتورخانه آسانسور

۵.کنترل تراز کف کابین با کف کلیه طبقات و همچنین حد فاصل کابین و درب‌ها

و تست‌های آسانسور شامل بررسی‌های زمان عملکرد آسانسور است و خود شامل موارد زیر است:

۱.تست زمان حرکت

۲.تست ترمز(ایست)

۳.تست سرخوردگی سیم بکسل‌ها

۴.تست قفل در طبقات آسانسور (درب لولایی)

۵.تست ترمز ایمنی یا پاراشوت

۶.تست شالتر بالا و پایین

۷.تست عملکرد صحیح فن موتور

۸.تست بالانس بودن کابین و وزنه تعادل

۹.تست کشش سیم بکسل‌ها یا شل شدگی و…

عیب یابی نصب و راه اندازی آسانسور نیز شامل موارد زیر است:

– عیب یابی تابلو

۱.فن موتور روشن نمی‌شود.

۲.شاسی می‌پذیرد، ولی لامپ زیر شاسی روشن نمی‌شود.

۳.تابلو بعضی از شاسی‌های احضار را نمی‌پذیرد.

۴.عدم جذب کنتاکتورها یا قطع و وصل شدن آن‌ها

۵.ترمینال‌های ترمز ولتاژ ندارد و فک ترمز باز نمی‌شود.

۶.آژیر مداوم G۲۲ و غیر عملیاتی شدن سیستم

۷.لامپ کابین با به استراحت رفتن تابلو خاموش نمی‌‍شود.

۸.فیوزهای مینیاتوری تک فاز یا سه فاز با روشن شدن تابلو می‌پرد.

۹. ترمینال های قدرت، ولتاژ ندارند یا فازها U,V,W جابه جا می‌باشند.

۱۰. سری ایمنی تکمیل نشده و تابلو خطای سری استپ می‌دهد و…

آزمـون‌ها

قبل از بهره برداری عادی از آسانسورها، باید عملکرد صحیح و کامل تجهیزات و ایمنی توسط شخص ذیصلاح آزمایش شده و صحت نقشه‌های اجرایی و مشخصات فنی در حال حرکت و سکون کنترل شود. کنترل و بازرسی‌های آسانسور به طور معمول به پنج مرحله عمده تقسیم می‌شود.

بازدید چاهک آسانسور

در ابتدا آسانسور را به آخرین طبقه احضار و درب طبقه را در اولین ایستگاه باز می‌کنیم. در این حالت بازدید شروع شده و موارد زیر کنترل می‌گردد.

روشن بودن چراغ‌های تونلی

چاه آسانسور باید مجهز به چراغ تونلی باشد، به طوری که روبه روی درب هر طبقه یک چراغ و در انتها و ابتدای آن نیز یک چراغ در نظر گرفته شده باشد. محل چراغ‌ها نباید در کنار وزنه یا هر جسم دیگری باشد و بتواند به هنگام توقف کابین در هر طبقه روشنایی کافی جهت سرویس را روی کابین ایجاد کند. مدار تغذیه چراغ‌های تونلی باید جدا از تابلوی فرمان بوده و قبل از تابلوی تغذیه، از تابلوی عمومی ساختمان گرفته شده باشد.

اندازه گیری و کنترل ارتفاع چاهک

در آسانسورهای با سرعت حرکت یک متر بر ثانیه، ارتفاع چاهک آسانسور باید حداقل یک و نیم متر باشد و در آسانسورهای با سرعت بالاتر، مقدار عمق متناسب با سرعت تغییر می‌کند.

اندازه گیری فاصله کادر وزنه با ضربه گیر

فاصله کادر وزنه تا روی ضربه گیر در آسانسورهای یک متر بر ثانیه بین حداقل ۱۵ سانتیمتر تا حداکثر ۲۵ سانتیمتر متغیر است که لازم است با دستورالعمل سازنده و استانداردهای معتبر کنترل شود. درصورتی که ضربه گیر در زیر کادر وزنه نصب شده باشد، این اندازه از لبه ضربه گیر تا سکوی مربوطه ۲۰ الی ۲۵ سانتیمتر خواهد بود.

بازرسی ابتدای محل استقرار ریل‌های وزنه و کابین

ریل‌های وزنه و کابین روی ورق‌های آهنی با ابعاد حداقل ۲۰×۲۰ سانتیمتر و به ضخامت حداقل ۱ سانتیمتر قرار می‌گیرند. توجه شود که ریل‌ها با هیچ روشی به این صفحات محکم نشده باشد.

کنترل ابعاد جان پناه

زمانی که سرویس‌کار مشغول بازرسی و سرویس آسانسور است، ممکن است کابین به سمت پایین حرکت کند؛ در این صورت وجود جان پناه باعث جلوگیری از حادثه خواهد شد. حداقل اندازه جان پناه که حد فاصل سکوی وزنه با سکوی کابین و دیواره چاه آسانسور است، فضایی به ابعاد ۵۰×۶۰ سانتیمتر و به عمق ۱ متر است.

بازدید از میکروسوئیچ ته چاه و کنترل کارکرد آن

فلکه هرزگرد کششی ته چاه، جزء سیستم پاراشوت بوده و جهت هدایت سیم بکسل گاورنر به کار می‌رود. درصورتی که به هر دلیلی کشش سیم بکسل فلکه گاورنر از مقدار مجاز آن بیشتر شود، وزنه فلکه هرزگرد ته چاه باعث قطع میکروسوئیچ آن خواهد شد و با توجه به اینکه این میکروسوئیچ جزء سری استپ‌ها است، باعث خاموش شدن آسانسور می‌شود.

کنترل کلید استپ قارچی ته چاه (کلید سرویسکار)

کلید سرویس  کار ته چاه جهت استفاده سرویس کار در زمان‌های اضطراری یا به هنگام کار در ته چاه جهت از کار انداختن آسانسور استفاده می‌شود. با توجه به اینکه کلید قارچی ته چاه جزء سری استپ‌ها است، در صورت زدن کلید قارچی تا به کار انداختن مجدد آن، آسانسور خاموش خواهد بود. کلید سرویس کار معمولاً در محلی نصب می‌شود که از داخل چاه به هنگام بازکردن درب طبقه اولین توقف در دسترس شخص تعمیرکار قرار گیرد (حدوداً بلافاصله ۲۰ سانتیمتر پایین‌تر از طبقه تراز کف تمام شده ساختمان).

کنترل قاب وزنه، تعداد وزنه‌های نصب شده و مهار آن

در این مرحله شمارش تعداد وزنه‌ها و برآورد مقدار وزن آنها و نیز چگونگی مهار وزنه کنترل می‌شود. در صورتی که وزنه‌ها کنترل نشوند، ممکن است باعث مشکلات و خطرات جانی احتمالی گردد. در این مرحله روغندان‌ها و کفشک‌ها و نیز کفشک‌های کمکی بازرسی می‌شوند و نحوه نصب و کارکرد آنها کنترل می‌شود.

کنترل محل نصب ضربه گیر (بافر) کابین و وزنه

در این قسمت نحوه نصب ضربه گیرها کنترل می‌شود. این ضربه گیرها باید به طور صحیح در روی سکو یا روی کادر وزنه و کابین، نصب و محکم شده باشند. فاصله کادر وزنه با ضربه گیر و سکو نیز باید کنترل شود. همانطور که بیان شد این فاصله باید بین ۱۵ تا ۲۵ سانتیمتر باشد.

بازرسی از سکوی ضربه گیر کابین و وزنه

در این مرحله، از نحوه اجرای سکوی محل نصب ضربه گیر کابین و وزنه بازدید به عمل می‌آید. لازم است سکو به طور محکم در مرکز کادر وزنه و یا کابین اجرا شده باشد و از لحاظ سازه‌ای نیز مناسب باشد(لازم است نقشه‌ها و نحوه اجرا به تأیید مهندس سازه برسد).

بازرسی از چگونگی اجرای سیم ارت

در این قسمت نحوه اتصال ارت به آهن کشی کنترل و بازرسی می‌شود. لازم است کابل ارت به چاه ارت ساختمان متصل شود.