پیاده سازی سیستم نظام آراستگی 5S در محیط کار آسانسور

مهندس امید هاشمی، رئیس هیئیت مدیره موسسه علمی امید هاشمی – ژاپن در اثر وقایع جنگ جهانی دوم، دچار ویرانی‌های بسیاری شد که شرایط کار و زندگی را در آن کشور دشوار می‌نمود. پس از پایان جنگ و مغلوب شدن ژاپن در آن، سیاستمداران و صنعتگران ژاپنی بر آن شدند که برای بازسازی زیرساخت­های صنایع خود کاری بکنند، از این رو  در پی یافتن راه‌هایی بودند که این بازسازی به شکلی سریع‌تر و پایدارتر رخ دهد. به طوری که نظام آراستگی 5S در محیط کار آسانسور نیز نقش ویژه‌ای دارد.

نظام آراستگی 5S چیست؟

نظام آراستگی محیط کار یا 5S که از ابتدای پنج کلمه ژاپنی (و بعداً از ابتدای پنج کلمه انگلیسی) برداشت شده است، یکی از ده‌ها اقدامات مفید و مؤثری است که برای این بازسازی پایدار معرفی و به کار گرفته شد و در سال‌های بعد به دلیل کارایی و اثربخشی بسیار بالای آن به دیگر کشورهای جهان از جمله ایران عزیز نیز راه یافت.

1. Sort،
2. Set in order،
3. Shine،
4. Systemize،
5. .Sustain

از ویژگی‌های بارز و مؤثر این سیستم می‌­توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. جلوگیری از به هم ریختگی محیط کار؛
2. سرعت در مشاهده نتیجه فعالیت؛
3. اجرای ساده و ارزان؛
4. مؤثر در افزایش روحیه کار تیمی، انگیزه کارکنان و بهبود بهره­وری سازمان.

کاربردهای نظام آراستگی 5S

نظام آراستگی 5S در محیط کار آسانسور و سایر محیط‌های کاری که به نظم و ترتیب بالایی نیاز دارند مفید است. از جمله کاربردهای نظام آراستگی 5S می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• در محیط­‌هایی که پر از اقلام غیرضروری است و جابجایی ابزار و وسایل مورد نیاز، به پیمودن مسافت­‌های طولانی نیاز دارد.
• بخش زیادی از فعالیت­‌های انجام شده، کارهای غیرضروری (دوباره کاری) است.
• تحویل کار (کالا یا خدمت) با تأخیر زمانی غیر قابل قبول انجام می‌گیرد.
• موجودی و پراکندگی مواد اولیه در جریان انجام فعالیت بسیار زیاد است.
• میزان نور، صدا و شرایط تهویه محیط و دیگر عوامل مناسب نیست.
• و هنگامی که محیط‌های کار ایمنی مناسب و لازم را ندارند.

همان‌طور که از نام 5S برمی­‌آید این روش پنج مرحله دارد و چون در جریان اجرای آن، سازمان سفری از وضعیت بی نظمی و نابسامانی تا وضعیت نظم و سامان را می‌­پیماید، در این مقاله مراحل انجام کار را با عبارت “گام” نام گذاری نموده­‌ایم.

گام تشخیص

جدا کردن موارد ضروری از غیرضروری و در پی آن تشخیص این که:

1. موارد غیرضروری (و زباله‌­ها) کدامند.
2. مواردی که نیاز به تعمیر دارند کدامند.
3. مواردی که در حال حاضر به آن‌ها نیاز نیست کدامند.

گام ترتیب

مرتب کردن موارد ضروری و در پی آن:

• وسایل و تجهیزات را بتوان به سرعت مشاهده نمود.
• وسایل و تجهیزات را بتوان به سرعت ردیابی نمود.
• وسایل و تجهیزات را بتوان به سرعت به سر جای خود بازگرداند.

گام تنظیف

پاکیزه سازی ماشین ­آلات، تجهیزات و ابزار در محیط کار و در پی آن:

• اپراتور بتواند موارد نقص و اشکال را بهتر و سریع‌تر شناسایی نماید.
• انجام کار در محیطی تمیز باعث ایجاد نشاط و احساس مالکیت در بین کارکنان می‌شود.

گام تثبیت

ایجاد مقررات و استاندارد برای نظارت بر انجام درست گام‌­های پیشین و در پی آن:

• اقدامات مؤثری صورت گیرد که شرایط به پیش از اجرای 5S بازنگردد.
• اجرای 5S به یکی از ارکان فرهنگ داخلی سازمان بدل شود و روحیه کار تیمی در این رابطه تقویت گردد.
• پذیرفته شود که رسیدن به کیفیت خدمات، کالا و فرایندها در سازمان و همچنین رشد پایدار بهره­  وری، در گرو اجرای درست مقرراتی مانند 5S خواهد بود.

گام تکلیف

باید دانست که اگرچه حتی یک بار اجرای نظام آراستگی محیط کار نیز می­تواند نتایج درخشانی برای سازمان داشته باشد اما با تعهد به اجرای کامل و مستمر آن و همچنین آموزش کارکنان در زمینه­‌های انضباط فردی است که رشد همه جانبه در سازمان ایجاد می‌شود.

بیشتر بخوانید:

7 نمونه از مولفه های کلیدی فروش آسانسور و ارائه خدمات آن

راهنمای جامع و کامل خدمات آسانسور

کاربرد نظام آراستگی 5S در محیط کار آسانسور

این نظام آراستگی در بخش‌های مختلف آسانسور کاربرد دارد که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به موتورخانه آسانسور اشاره کرد. در ادامه نگاهی به کاربرد نظام آراستگی 5S در موتورخانه آسانسور خواهیم داشت.

کاربرد نظام آراستگی 5S در موتورخانه آسانسور

اکنون که با مفهوم نظام آراستگی 5S و گام‌های پیاده ­سازی آن در هر سازمان آشنا شدیم، زمان آن رسیده که گام­‌های پیاده ­سازی آن در محیط­‌های کاری آسانسور را نیز مورد بررسی قرار داده و برای آن مثال­‌هایی عملی بزنیم.

به تصاویر بالا دقت کنید، ناخوشایند اما آشنا برای همه کسانی که در بخش سرویس و نگهداری در این صنعت فعالیت می‌کنند. وجود اشیای نامربوط در فضای محدود موتورخانه که علاوه بر به هم ریختگی و در پی آن ایجاد تصویری زشت و نامطلوب، موجب افزایش احتمال بروز حوادثی مانند آتش ­سوزی، به زمین خوردن افراد و همچنین رفت و آمد افراد غیر متخصص به فضای موتورخانه را موجب می‌­شود.

برای ساماندهی این وضعیت لازم است کار فرهنگ سازی به صورت فراگیر و ملی در بین همه بخش‌های مرتبط اعم از فعالان صنعت آسانسور و سازندگان و مدیران ساختمان­‌های مسکونی، اداری، بیمارستانی و مانند این‌ها انجام پذیرد و برای این مشکل راه حل‌هایی کارا و هدفمند ارائه گردد. البته قطعاً موانع بسیاری برای نهادینه شدن این فرهنگ و اجرای آن وجود دارد.

به طور مثال هنگامی که به مدیر یا ساکنان یک ساختمان مسکونی که موتورخانه آسانسور آن وضعیت نابسامانی دارد تذکر داده می‌شود، ایشان یا به هیچ وجه این مسئله را نمی‌پذیرند یا اگر هم بپذیرند در اصلاح آن هیچ عزمی نشان نمی‌دهند و البته دلیل آن عدم آگاهی از نتایج وجود چنین وضعیتی در موتورخانه هست. در اینجا لازم است که اطلاع‌رسانی و آموزش‌هایی برای آگاه سازی آنان از نتیجه مخرب چنین وضعیتی انجام پذیرد.

در مقالات بعدی علاوه بر بررسی تأثیر نظم و ترتیب در افزایش ایمنی و کاهش حوادث، به بیان راهکارهایی برای کاهش مقاومت در برابر ساماندهی موتورخانه‌های آسانسور ارائه می‌گردد.