چرا چراغ تونلی، مناسب چاه آسانسور نیست؟

آنتونی آندون – مقاله پیش‌رو ابتدا در نوامبر ۲۰۲۴ در linkedin article منتشر شده كه پس از استقبال فعالان صنعت در ژانویه ۲۰۲۵ در سایت ResearchGate بازنشر و برای مجله elevator world نیز ارسال شد. البته عنوان فارسی با عنوان انگلیسی آن «Why is it time for tunnel lights in elevator shafts to become obsolete?» متقاوت بوده اما هدف مقاله به عنوان فارسی آن نزدیک‌تر است. در ادامه این مقاله به طور مفصل درباره چراغ تونلی صحبت می‌کنیم.

تاریخچه كاربرد چراغ تونلی

چراغ تونلی (Tunnel Light) برای روشن کردن فضای داخل تونل هایی به کار می رود که به شکل طبیعی نور خورشید و محیط بیرون، قابلیت نفوذ به داخل تونل یا مسیر و . . . را ندارند. كاربرد اولیه این نوع چراغ‌ها برای معادن بوده و سپس در تونل‌های ماشین‌رو استفاده شد. امروزه با توجه به اهمیت زیاد بصری در طراحی از چراغ‌های تونلی كمتر در مسیرهای پرتردد استفاده می‌شود و به‌جای آن از زیباترین المان‌ها برای طراحی روشنایی استفاده می‌كنند. اما كماكان در شرایط خاص كه زیبایی ملاک نبوده، برای كاهش هزینه از این مدل استفاده می‌شود.

امروزه عمده كاربرد چراغ‌های تونلی برای معادن یا مسیرهایی است كه كارگران یا كارشناسان در آن تردد می‌كنند. این چراغ‌ها در صورت نصب روی سقف بیشترین پخش نور را داشته اما در برخی موارد روی دیوار نصب می‌شود كه حدود ۳۰ درصد از نور به سمت سقف تابیده شده و قابل استفاده نیست.

مطابق شكل، چراغ تونلی شامل بدنه فلزی، سرپیچ لامپ، شیشه پخش كننده نور و حفاظ نگهداری یكپارچگی شیشه است. در نگاه اول این وسیله می‌تواند برای نصب در سقف تونل‌ها و راهروهای محل كار، مناسب باشد اما كماكان خطرات زیر را دارد:

• برقدار شدن بدنه فلزی به‌دلیل ایراد اجزای داخلی
• برقدار شدن به‌دلیل ورود جسم خارجی به داخل و برقدار شدن هر دو
• نفوذ آب
• شكستن شیشه و عدم ایمنی شیشه

بدیهی است هر یک از خطرها در آنالیز ریسک براساس شدت حادثه، تعداد تكرار، محتمل بودن و . . . بخش‌بندی می‌شود. اما می‌توان گفت نصب چراغ‌های تونلی در ارتفاع بیش از ۲/۵ متر طبق استاندارد ملی ISIRI 11800 ریسک خطرات را بسیار كاهش می‌دهد.

بیشتر بخوانید:

مزایای کلیدی استفاده از فناوری آسانسور هوشمند

مزایا و معایب چراغ تونلی در چاه آسانسور

در چاه آسانسور چراغ‌های تونلی تعبیه شده روی دیواره چاه، بسته به حركت كابین گاهی بالاتر از ۲/۵ متر نسبت به كف كابین ارتفاع داشته و گاهی همان چراغ تونلی پایین‌تر از كف محل ایستادن سرویس‌كار قرار می‌گیرد، از این‌رو احتمال سقوط ابزار از دست سرویس‌كار و ایجاد اتصالی به مانند تصویر وجود دارد.

• با توجه به اینكه سیستم روشنایی چاه ۵۰ سال هم تغییر نخواهد داشت، پس احتمال سقوط ابزار و برخورد با آن در بازه ۵۰ ساله خود ریسكی است كه به راحتی قابل برطرف شدن است.
• از دیگر معایب نیز می‌توان به نفوذ آب و خطر برق‌گرفتگی اشاره کرد.
• خطر دیگری كه در شكل مشخص است كابل‌ها آویزان شده و وزن خود را روی ترمینال داخلی انداخته كه در درازمدت از محل خود خارج می‌شود.
• از نظر مبحث سیزدهم استفاه از چسب برق مجاز نبوده و لازم است از ترمینال و یا اتصالات ایمن دیگر استفاده شود.
• با توجه به اینكه عمدتاً برق تغذیه ۲۲۰ الی ۲۳۰ ولت بوده و نیز به‌دلیل بدنه عمدتاً فلزی، لازم است اتصال بدنه به ارت نیز انجام شود كه متأسفانه كوتاهی می‌شود.
• اغلب چراغ‌ها از نوع رشته‌ای هستند كه گرمای زیادی تولید می‌کنند. این نكته حائز اهمیت است حتی لامپ‌های فلورسنتی قدیمی نیز منجر به آتش سوزی داخل كابین شده است.
• همان‌گونه که می‌دانید لامپ‌های رشته‌ای و فلورسنت گرما و اتلاف انرژی زیادی دارند. شاید اتلاف انرژی به‌دلیل زمان كم مصرف در یک سال عدد خاصی نباشد، اما همین حذف گرمای زیاد و نیز خطرات ایمنی می‌تواند از بروز حادثه‌های آتی جلوگیری کند.

از این‌رو، توصیه می‌شود، از روشنایی‌ها با ولتاژ پایین‌تر، اثربخشی مؤثرتر و . . . از قبیل نوارهای ال‌ای‌دی به گونه‌ای استفاده شود که سقوط ابزارها منجر به خطرات بیشتر نشده و اگر روشنایی یكنواختی نیز تأمین كند، عالی است.